Mardin’birlikte evveli 45’i fazla atölyede hünerli ustaların ellerinde sahn bulan telkari sanatı, bugün 5 atölyede geleceğe taşınıyor.

Ayrımlı medeniyetlerden izler taşıyan, tarihi varlıkları ve kültürel yapısıyla dikkati çeken “tolerans kenti” Mardin’da, telkari (detaylı sim tellerin birleştirilerek işlenmesi) sanatının geçmişi milattan önceki 3 bin sene öncesine dayanıyor.

Özellikle Artuklu ile Midyat ilçesinde etkili ve iri bölümü Süryanilerden oluşan telkari ustaları, ince tel halinde çekilen gümüşü mahirane ellerinde işleyerek çeşitli takılar ve bezen eşyaları ortaya çıkarıyor.

Kadim kentin 5 bin yıllık sanatı telkari yapımında bir zaman yüzlerce ustanın çalıştığı 45’i çok işlik bulunurken, zaman Artuklu ve Midyat’ta sadece 5 işlik canlılık gösteriyor.

Midyat Kaymakamlığının başvurusuyla geçen yıl Türk Patent ve Ayraç Kurumunca coğrafi bel belgesiyle tescillenen telkari sanatı, kurum ve kuruluşların desteğiyle ati nesillere aktarılmaya çalışılıyor.

Mardin Olgunlaşma Enstitüsü ilkin koyulmak üzere ahali eğitimi merkezleri, Artuklu Üniversitesi Midyat Iz Yüksekokulu Cevahircilik ve Rehavet Dizayn Bölümü, Artuklu Belediyesi ve Dicle Kalkınma Ajansı (DİKA) hisse senedi birliğiyle açılan Mardin Dizayn ve İnovasyon Merkezinde telkari sanatının yaşatılması üzere türlü projeler hazırlanıyor.

Süryani telkari ustası Aday Gürkan, AA muhabirine, 12 yaşındayken başladığı telkari sanatını 19 yıldır sürdürdüğünü söyledi.

Midyat’ta ağabeylerinin yanında başladığı telkaride 12 ayrımlı ustadan yetişek aldığını kaydeden Gürkan, bire bir zamanda Gaziantep Üniversitesi Kuyumculuk ve Sorumluluk Tasarımı Bölümü’nden mezun olduğunu belirtti.

“Yeni tasarımlar çıkarıyorum”

Telkarinin, tellerle ayrımsız hep tevlit sanatı olduğunu anlatan Gürkan, “Geçmişi milattan ilk 3 binli yıllara kadar dayanıyor. Musul’üstelik evvel örneklerine rastlanıyor. İpek Yolu’nun buradan geçmesiyle bu coğrafyaya yerleşiyor. Ustalar bunu sahipleniyor. Bu şekilde günümüze kadar devam ediyor.” ifadelerini kullandı.

Zor ve sabır talip telkari sanatında uygulayım bilimi ve fabrikaların saf üretiminin ahali işçiliğini ikmal noktasına getirdiğine dikkati calip Gürkan, şöyle konuştu:

“Kendimi bu noktada geliştiriyorum. Ayrımlı tasarımlar, ürünler çıkarıyoruz. Bu mesleği yaşatmak yerine tekrar bağ görmesi için bir tane reçete bu. Ayrımlılık görüntülemek gerekiyor ki yaşatalım. Bu nutuk aşkı kul çocuklukta başladı. Tıpkısı şekilde aşılandı bize. Daha Çok yaşamımızın benzeri parçası oldu. Şimdiye kadar 3 emanet yetiştirdim. Kendine ‘ustayım’ diyebilmen amacıyla seni geçecek ustalar eklemek geçişsiz.”

“İnce işçilik gerektiriyor”

Karı telkari ustası Leyla Yıldan de 8 yıldır bu sanatla ilgilendiğini söyledi.

Haddinden Fazla tekaüt ve çıdam isteyen mesleğini neşelendirmek ve gelecek nesillere aktarma etmek istediğini belirten Yıldan, şunları kaydetti:

“Çokça istekle yaptığım tıpkısı hareket. İnce iş gerektiriyor. İşin başında yapamayacağı düşündüm. Başladıktan sonraları zevkle ve afiyetle yapıyorum. Bu mesleği açmak yetmiyor, geleceğe aktarabilmek amacıyla yeni ustalar yetiştirmemiz lazım. Tığ üstelik elimizden geleni yapacağız.”

Mardin Olgunlaşma Enstitüsü Müdürü Güçlü Derece dahi telkari sanatını yaşatma ve gelecek kuşaklara aktarmanın gayretinde olduklarını tabir etti.

Değer, Türk Nişancı ve Işaret Kurumu vasıtasıyla enstitülerine ilişkin 265 özgün tasarımın tescilinin yapıldığını bildirerek, “100 tasarım amacıyla da tescil başvurunda bulunacağız. Bunların de tescillenmesi halinde toplanmış tescilli ürünümüz 365’e çıkma. Bunların beyninde çoğunluğu sim telkari ürünleri. Tescil çalışmalarımızı sene süresince devam ettiriyoruz.” diye konuştu.