Mevsimlik ekincilik işçileri, Türkiye’nin ciharıyek birlikte alın teri dökerek üretime yardım sağlıyor.

Tarım ve hayvancılıkta ülke ekonomisine mefret katkıda bulunan Şarki ve Güneydoğu Anadolu kentleri, herif gücüyle bile üretime bindi veriyor.

Tarım alanlarının büyüklüğü açısından Konya ve Ankara’dan sonraları üçüncü sırada saha kayran Şanlıurfa’de da bazen aileler geçimlerini memleketinde sağlarken, çok sayıda ocak bile evlerini geride bırakıp Adana’dan Konya’ya, Mersin’den Cıvıl Cıvıl’ya, İzmir’den Sakarya’ya, Kütahya’dan Bursa’ya kadar Türkiye’nin dört bir köşesine giderek tarla ve bahçelerde çalışıyor.

Gittikleri yerlerde cehre, yerfıstığı, soğan, sarımsak, kayısı, lamba karpuzu, şeker hastalığı pancarı, kumpir, çilek, biber, fasulye, günebakan, domates, elma, üzüm ve fındık kabil ürünlerin hasat veya çapalama işlerini eden işçiler, kurdukları çadırlarda şehir yaşamı ve teknolojiden ırak aylamak zorunda kalıyor.

Televizyon ve radyoyu kendileri amacıyla haddinden fazla lüks gören ekincilik işçilerinin bu hayat koşullarından çocukları de etkileniyor. Kavurucu ısıdam altında günde kimi zaman 12 saat harıldamak zorunda artan ekincilik işçileri, gittikleri yerlerdeki işlerini tamamladıktan bilahare şehir değiştirerek mevsimine göre ikinci, ayrıca üçüncü ürünün hasadına katılıyor.

Her yıl ocak ayından itibaren başladıkları yolculukta evvel durakları Çukurova olan tarım işçileri, burada seralarda ve lamba karpuzu fidesi ekiminde çalışıyor, ardından yerfıstığı hasadı amacıyla Osmaniye’ye, soğan hasadı üzere Amik Ovası’na, hububat, çükündür, nohut ve kumpir hasadı üzere İç Anadolu’ya, domates hasadı için Ege’ye, kayısı hasadı amacıyla Malatya’ya ardından fındık hasadı için Karadeniz’e gidiyor.

Sabahın geçmiş ışıklarıyla çadırlarından çıkıp tarlaların yolunu tutan ekincilik işçilerine, genellikle çocukları birlikte haremlik ediyor. Gittikleri bölgelerde oba yahut konteynerlerde mütezayit işçilerin ağızlarından çıkan eş hezel ise “Ekmek parası üzere” oluyor.

Tarım işçileri, akıbet yıllarda Antalya ve Mersin Ağacı’e da seralarda hizmet etmek amacıyla gidiyor.

“Türkiye’bile 2 milyona mail mevsimlik seyyah tarım işçisi var”

Harran Üniversitesi Veri Edebiyat Fakültesi Coğrafya Bölümü Bölgesel Coğrafya Esas Vukuf Dalı Başkanı Prof. Dr. Sedat Benek, AA muhabirine, mevsimsel ekincilik işçiliği ve kafile üstüne ince yıllardır akademik icraat yürüttüğünü söyledi.

Dünya genelinde tarım sektöründe 1,1 bilyon kişinin hareket gücüne gerekseme duyulduğunu, bunun 450 milyonunun sezonluk ekincilik işçisi gücünden karşılandığını tamlayan Nokta, “Türkiye’de istihdam edilen yaklaşık 32 milyon kişiden 5-6 milyonu ekincilik sektöründe vadi almaktadır. Bunun 2 milyona yakınını ise sezonluk gezmen tarım işçileri oluşturuyor.” dedi.

Puan, mevsimsel gezgin tarım işçilerinin özlük içlerinde iki gruba ayrıldığını dile getirerek, “Biri mahalli anlamda, yani kendi yöresinde ama evini metrukiyet ederek zamanının şişman bir kısmını tarımda, çalışacağı tarlada geçirenler. Ötekisi ise ailesiyle il dışına çıkanlar kim bu muhteşem bire bir sayıdadır. Yılın 5 ila 8 ayını kendi evleri ve illeri dışında eylemek amacıyla yola çıkarlar. Çabucak bire bir yöreye birlikte gitmezler canlı ayrımsız yaşam sürdürürler. Söz Gelişi Malatya’ya kayısıya daha sonradan Karadeniz’e fındığa, İç Küçük Asya’de şekerpancarına, Çukurova’birlikte pamuğa, Akdeniz’de narenciyeye, Ege’bile ise üzüme giderler. Yani yılın neredeyse balaban tıpkısı kısmını özlük dirim alanları dışında geçirirler.” diye niteleyerek konuştu.

Sezonluk gezmen ekincilik işçilerinin temas yıl okullar kapanmadan parçalanmamış sülale fertleriyle bulundukları yeri tecezzi ettiklerini söyleyen Nokta, şöyle devam etti:

“O nedenle elimizde sayıya ait açık bir selen bulunmamaktadır fakat pandemiyle gelişigüzel sayıya kısmen ulaşılmış durumdadır. 2020’da el dışına geçmek zorunda artan sezonluk ekincilik işçileri pandemiden muaf tutuldu ve izin alarak il dışına çıktılar. Bu açıdan bakıldığında dahi ayrımsız azalma oldu, yani erinçsiz olanlar o anda Kovid-19 olanlar ayrımsız kısmı gidemedi amma buna rağmen 2020’üstelik resmi müsaade alarak Şanlıurfa dışına çıkan aile sayısı 27 bin civarındadır. Umum aile fertleri dahil edildiğinde ortaya sâdır resim 160-170 bin tarım işçisine karşılama ediyor. Şanlıurfa’bile kül ev fertleri karışma edildiğinde mecmu sayının 300 bin olduğunu söyleyebiliriz.”

“Mobilite bir yaşamdan bahsediyoruz”

Prof. Dr. Puan, Türkiye genelinde mevsimsel ekincilik işçisi üstüne almaç ve verici bölgelerin bulutsuz ortaya çıktığını dile getirerek şunları söyledi:

“Genişlik çok Gün Doğusu ve Güneydoğu Rum bölgeleri, özelikle Güneydoğu illeri bildirme fazla mevsimsel tarım işçisinin olduğu kesim yerine karşımıza çıkıyor. Kısmen İç Rum Bölgesi’nde de olduğunu söyleyebiliriz. Mevsimsel tarım işçisi alan bölgeler ise Karadeniz fındık, İç Küçük Asya şekerpancarı, Çukurova iğ ve farklı sebzeler, Ege’birlikte üzüm gibi ürünler… Göç veren ve düzlük bölgelerde böyle aynı mobilizasyon var. Yani mobilite bir yaşamdan bahsediyoruz. Kaslı ülkelerde mevsimlik ekincilik işçisi mobilizasyona geçe çokça anif ve açık aynı şekilde çocuklar karışma edilmez amma Türkiye’bile çok boş ve kesin tıpkısı şekilde aile fertleri bütünü dahil edilir. Yani henüz kapanmadan ayrıntılar okuldan alınır ve yollara düşülür.

Dolayısıyla Türkiye’da 5-6 milyon gönül tarım sektöründe çalışırken, hem mahalli hem gezgin adına bakıldığında 2 milyona andıran bire bir mevsimlik ekincilik işçisi verisi var. Bu anlamda dikkati calip il dahi Şanlıurfa’dır. Şanlıurfa’nın bu büyüklüğünde faziletli olması hasis düşündürücüdür. Zira tarım potansiyelinin yer efdal olduğu illerden biri.”

Gezici tarım işçilerinin çalışma takvimi

Çoğunluğu Şanlıurfa’dan almak için Güneydoğu’dan Türkiye’nin ciharıyek yanına çalışmaya revan gezgin tarım işçileri, kül yılı az daha memleketlerinin dışında fiilen geçiriyor.

Şanlıurfa, Mardin, Şırnak ve Diyarbakır ile Trakya bölgesi dışardan mevsimlik tarım işçisi toprak kayması almazken, bu illerden Türkiye’nin dört bir yanına işçi gidiyor.

Turist tarım işçilerinin say takvimi ise şöyle:

Eş: Karpuz fidesi ekimi (Adana)

Küçük Ay: Brokoli, Karnabahar (İzmir)

Mart: Erik (Mersin Ağacı)

April: Şeftali, çilek (Mersin Ağacı), soğan (Hatay), turp (Osmaniye), erik (Manisa), şeker hastalığı pancarı çapa işlemi (Kırşehir), domates-görgüsüz (Adana), domates, kapya biber, çilek, turşuluk biber (Çanakkale)

Mayıs: Karpuz, patates, soğan, şeftali (Adana), soğan (Osmaniye), kiraz (Manisa), pancar çapalama ve söküm (Erzincan-Yozgat), kiraz (Çanakkale), kiraz, şeftali (Balıkesir), fasulye (Bursa)

Haziran: Günebakan, sarımsak, çükündür (Aksaray), kiraz (Adana), kayısı, lamba karpuzu, kavun (Mersin Ağacı), enginar (Sakarya), kayısı (Manisa), sarıerik, karpuz (Iğdır), şeftali, elma (Çanakkale), domates ve budala (Bilecik), biber, bezelye, soğan (Bursa), sarımsak (Aksaray), soğan, sarımsak (Gaziantep)

Temmuz: Kayısı (Malatya), hububat (Konya), göveri ve semere (Afyonkarahisar), üzüm (Sazak), benzen mısırı, soğan (Sakarya), domates, biber (İzmir), domates, şeftali (Manisa), domates (Bitlis), biber, karpuz, marul, şeftali (Bilecik), domates, kumpir (Bursa), kiraz, bezelye (Afyonkarahisar) sarımsak (Kahramanmaraş), kayısı (Elazığ)

Ağustos: Fasulye, çükündür (Karaman), turunçgiller (Adana-Mersin), fındık (Sakarya-Düzce-Samsun-Giresun-Cıvıl Cıvıl-Trabzon), üzüm (Manisa), günâşık, domates (Kayseri), nohut, günebakan, soğan, şeker pancarı (Yozgat), patates ve soğan (Amasya), lamba karpuzu-kavun (Muş), nohut (Kütahya), elma, badem, domates, biber (Balıkesir), haşhaş (Eskişehir), ayçiçeği (Bursa), kuru fasulye (Konya), tohumluk ve eğlencelik gündöndü (Aksaray), fasulye (Karaman), domates (Kahramanmaraş), biber (Gaziantep), biber (Kilis), domates (Elazığ), budala, soğan, domates (Ankara)

Ilkgüz: Ayçiçeği (Veca), patates (Sivas), kumpir, elma, fasulye (Niğde), patates (Nevşehir), şekerpancarı ve nohut (Muş), şekerpancarı, sıska fasulye (Bitlis), mısır, çükündür, gün çiçeği (Kütahya), Koz (Balıkesir), pancar, domates (Eskişehir), âlem günâşık (Konya), biber (Kahramanmaraş), Antep Fıstığı (Gaziantep-Adıyaman), badem (Adıyaman)

Teşrinievvel: Zeytin (Mersin Ağacı-Manisa-Çanakkale), marul, pırasa (Osmaniye), parafin kestane kabağı (Sakarya), şekerpancarı (Sakarya), zihayat fasulye (İzmir), şeker pancarı (Sivas), gün çiçeği (Muş), kumpir (Teşrinievvel), darı, gün çiçeği, soğan, kumpir, balkabağı (Eskişehir), pancar (Bursa- Konya-Aksaray-Karaman), nar (Adıyaman)

Teşrinisani: Turp (Osmaniye), kırmızı gözleme (İzmir), şeker hastalığı pancarı (Nevşehir), zeytin (Balıkesir), mısır (Konya), Trabzon Hurması (Adıyaman)

Boşluk: Havuç (Hatay), marul, pırasa (Osmaniye), pırasa (İzmir), çilek (Münevver), marul antika şeş (Bilecik)