Bitlis’te yöresel pabuç “harik”in akıbet ustası Haydar Yılmayan, mesleğini 25 yıldır yaşatmaya çalışıyor.
İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü bünyesinde 1997’dahi açılan kursta harik yapmayı öğrenen, 1998’den bu yana de uz öğretici olan Yılmayan, mutluluk genelinde düzenlenen fuar ve festivallere katılarak mesleğini tanıtıyor.
Tutturuk kılı ve kendir kullanarak tamamını ahali işçiliğiyle yaptığı harikin taban, bağırsak ve dış kısımlarına çuvaldızla kısaca 2 bin 500 dikiş atan Yılmayan, tıpkısı çift ayakkabıyı 5 günde tamamlayabiliyor.
Artık ahali oyunları gösterilerinde ve evlerin doğu köşelerinde ziynet yerine makbul lokal ayakkabıyı üreterek ailesini geçindiren Yılmayan, bakir ustalar yetiştirerek kentin yer cesim kültürel değerlerinden birini gelecek nesillere aktarma etmek istiyor.
Yılmaz, AA muhabirine, Bitlis’e has “harik”in yapımının zor olduğunu ve çalışma gerektirdiğini söyledi.
Ayakkabının incelmemiş maddesinin keçi kılı ve kendirden oluştuğunu dile getiren Yılmayan, şöyle konuştu:
“Kendiri ipe dönüştürüp bukanak numarasına göre hazırladığımız tabanların dikişlerini çuvaldızla atıyoruz. İç ve yan dikişlerin peşi sıra ayak tabanı oluşur. Dikbaşlı kılından yaptırdığımız patikleri da tabana dikerek nakışlarını ve bağcıklarını yaparız. Bu işlemler sunma birkaç 5 dolaşma sürüyor. Ön halkı bir zamanlar ellerindeki gereç ve imkanlarla harik yapmış. 600 sene makbul harik, 1950-1960’lı yıllarda henüz dayanıklı ayakkabıların üretilmesiyle önemini yitirmeye başlamış, 1970-1980’li yıllarda ise unutulan aynı musahabe haline gelmiş.”
Ortaöğretim öğrencisiyken arkadaşlarıyla kursa katıldığını, benzeri yıl sonra ustasının mesleği bırakarak kentten barhana ettiğini anlatan Yılmayan, işi öğrettiği kursiyerlerin üstelik mesleğin zorluğu, veriş ve malzeme bulma sıkıntısından dolayı bitmeme etmediğini belirtti.
Mesleği yaşatan serencam maharetli olduğunu tabir fail Yılmayan, “Arkadaşlarım ve ustam kabilinden bıraksaydım, harik bugüne gelmeyecekti. Bireysel çabalarla 25 yıldır bu mesleği sürdürüyorum. Siparişleri karşılıyorum. Hars ve Turizm ile Ahali Eğitimi Merkezi Müdürlüklerine sadık kurslar açıyorum. Onların desteğiyle patika ayakta duruyor.” dedi.
“Harik de sonuç demlerini yaşıyor”
Geleneksel sanatların tümünde kursiyer sıkıntısının yaşadığını anlatan Yılmaz, şunları kaydetti:
“Günümüz ayakkabıları daha ergonomik ve pimpirik. İnsanlar buna arzu etmiyor. Teknolojinin gelişmesi, kullanılan malzemelerin farklılaşmasıyla geleneksel sanatların ürünleri tercih edilmiyor. Yaptığımızı satamıyoruz. Kursiyerler teferruatlı çarpışma vererek yaptığı ayakkabıyı satamıyor. Bu nedenle konferans gelişmiyor ve gün günden unutuluyor. Harik üstelik serencam demlerini yaşıyor. Hem sanatı neşelendirmek hem bile geçimini icat etmek için araçlara ve kadınların çantalarına takılabilecek bezek amaçlı minik harikler üretiyorum.”
